Sağlık Bakanlığı’nın 2026 yılı bütçe teklifi, 21 Kasım 2025’te TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda görüşülecek. Meclis’e sunulan teklif, daha önceki yıllarda olduğu gibi bütçenin hem yetersiz olduğunu hem de dağıtım tercihlerinin yanlış yapıldığını bir kez daha ortaya koyuyor.
Bakanlığın Asıl Görevi Yerine Getirilemeyecek
Sağlık Bakanlığı’nın bütçe ile iki temel hedefi yerine getirmesi bekleniyor:
- Erken ölümleri azaltarak yaşam süresini uzatmak
- Sağlıklı yaşam süresini artırmak
Ancak uzmanlara göre 2026 bütçesi, bu iki amaç için yeterli değil.
Türkiye’de Yaşam Süresi Avrupa’nın Gerisinde
2000-2013 döneminde Türkiye’de doğumda beklenen yaşam süresi, DSÖ Avrupa bölgesi ortalamasının üzerindeydi. Fakat 2014 sonrası bu tablo tersine döndü ve pandemiyle fark daha da açıldı.
- 2023’te yaşam süresi OECD ortalamasından 3,8 yıl daha kısa
- Pandemi döneminde “fazladan ölümler” 309 bini aştı
Türkiye, pandemi sonrası yaşam süresinde en fazla gerileme yaşayan OECD ülkesi oldu.
Önlenebilir Ölümler Avrupa’nın Üstünde
Türkiye’de:
- Bulaşıcı hastalıklardan ölümler Avrupa’nın üzerinde,
- Solunum sistemi hastalıkları artıyor,
- Önlenebilir ve tedavi edilebilir nedenlere bağlı ölüm oranları hem AB hem OECD ortalamasının üstünde.
Eşitsizlikler Derinleşiyor
Bebek ve çocuk ölüm hızlarında bölgeler arasında ciddi fark var. Örnek: 2024’te bebek ölüm hızı Artvin’de binde 3,7, Gaziantep’te ise binde 16,7.
Sağlık Bütçesi Yeterli Değil
2026 yılı için Sağlık Bakanlığı bütçesi 1 trilyon 474 milyar 947 milyon TL olarak teklif edildi. Bu tutar merkezi bütçenin %7,8’ine karşılık geliyor. Uzmanlara göre:
- Sağlık Bakanlığı payı en az %10 olmalı,
- Tüm kamu sağlık harcamaları en az %15’e çıkarılmalı.
Türkiye, hükümet harcamaları içinde sağlık bütçesi en düşük OECD ülkeleri arasında. Bu nedenle sağlık harcamalarının yükü vatandaşın sırtına biniyor (katkı payları, cepten harcama, özel sigorta vb.).
Yanlış Dağıtım: Hastanelere Ağırlık, Koruyucu Sağlık Hizmetleri İhmal Ediliyor
- Türkiye’de sağlık harcamalarının %58’i hastanelere gidiyor (OECD ortalaması: %39)
- Koruyucu hizmetlere ayrılan pay yüzde 27,5’te kaldı (geçen yıl: %28,6)
Politikalarda tedavi odaklı yaklaşımın hâkim olması, sağlık hizmetinin şirketleşmesine zemin hazırlıyor.
Aşılama Azalıyor: Salgın Riski Kapıda
- DaBT3 aşısı 2023’te %98,8 iken, 2024’te %96’ya düştü
- İstanbul’da oran %92’ye geriledi
- Kızamık aşılaması %94’ün altına indi
- 2024’te boğmaca vakaları 1588 ile 2000’den beri en yüksek seviyede
Uzmanlara göre bu trend, yeni salgınların habercisi.
Şehir Hastaneleri Bütçeyi “Rehin Alıyor”
2026’da şehir hastanelerine yapılacak ödemeler bütçenin %9,23’üne (136 milyar TL) ulaşacak.
- Şehir hastanelerinin günlük maliyeti 373 milyon TL’yi aşacak
- Bütçe başlangıcı yıl içerisinde aşılabiliyor; 2025’te ödenek %16,8 fazlasıyla aşıldı.
Memnuniyet Düşüyor
Sağlık hizmetlerinden memnun olduğunu belirtenlerin oranı:
- 2014’te çok daha yüksekti.
- 2024’te %41’e düştü, OECD ülkeleri içinde Yunanistan’dan sonra en düşük oran.
Sonuç: Sağlıkta Dönüşüm Başarısız Oldu
2003’te başlayan “Sağlıkta Dönüşüm Programı” ile ticari sağlık modeli yaygınlaştı. Eleştirilere göre bu sistem:
- Sağlığı hak olmaktan çıkarıp piyasa hizmetine dönüştürdü
- Yurttaşların sağlık ihtiyacına gerçek çözüm sunamıyor.
Çözüm önerisi ise net:
Ücretsiz, eşit, kamucu, her yerde erişilebilir ve nitelikli bir sağlık hizmeti.
