Son yıllarda dünya genelinde yaşanan ekonomik krizler, tedarik zincirlerinde aksamalara ve ilaç sektöründe ciddi sorunlara yol açtı. Türkiye'de de özellikle yurt dışından temin edilmesi gereken ilaçların ulaşımında önemli sıkıntılar yaşanıyor. Bu durum, nadir hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlar başta olmak üzere, birçok hayati öneme sahip ilacın zamanında ve düzenli olarak hastalara ulaştırılamaması gibi ciddi sonuçlar ortaya çıkartıyor.
Zorlukların Kaynakları
Döviz Kuru Dalgalanmaları: Türkiye’nin ilaç ithalatı büyük ölçüde dövizle gerçekleştirildiği için döviz kurundaki dalgalanmalar ithalat maliyetlerini doğrudan etkiliyor. Dövizin yükselmesi, ilaç fiyatlarını artırırken ilaç firmalarının bu ürünleri temin etmekte zorlanmasına yol açıyor. Bu da ilaçların bulunabilirliğini azaltıyor.
İlaç Fiyatlandırma Politikaları: Türkiye'de uygulanan ilaç fiyatlandırma sistemi, ithal ilaçların satış fiyatlarını belirleyen önemli bir faktör. Ancak, mevcut sistemin güncel kur farklarını tam olarak yansıtmaması nedeniyle ithalatçı firmalar zarar ediyor. Bu durum, firmaların piyasadan çekilmesine ya da belirli ilaçların ithalatını durdurmasına sebep olabiliyor.
Üretim ve Lojistik Sorunları: COVID-19 pandemisinin ardından global ilaç üretiminde yaşanan aksaklıklar, lojistik sorunlar ve üretim maliyetlerindeki artışlar da tedarik sorunlarını tetikledi. Özellikle Avrupa ve Amerika'dan gelen ilaçların üretim süreçlerinde gecikmeler yaşanıyor.
Nadir Hastalıklar İçin İlaç Temini: Nadir hastalıkların tedavisinde kullanılan özel ilaçların ithalatı, daha karmaşık bir süreç gerektiriyor. Hem bu ilaçların sınırlı sayıda üretimi hem de düzenleyici prosedürlerin uzun sürmesi, ilaçların hastalara ulaşmasında ciddi zaman kayıplarına neden oluyor.
Çözüm Önerileri
Fiyatlandırma Sistemi Revizyonu: İlaç fiyatlandırma politikalarının döviz kuru dalgalanmalarını daha hızlı ve etkin bir şekilde yansıtacak şekilde güncellenmesi gerekiyor. Bu sayede ithalatçı firmalar zarar etmeden ilaç tedarikini sürdürebilir ve hastaların bu ilaçlara erişimi kesintisiz devam edebilir.
Alternatif İlaç Üretimi: Türkiye'nin stratejik öneme sahip bazı ilaçları yerli üretimle karşılaması, dışa bağımlılığı azaltabilir. Özellikle biyoteknolojik ilaçlar ve nadir hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlar için yerli üretim kapasitesinin artırılması, uzun vadede sürdürülebilir bir çözüm olabilir.
İlaç Temin Süreçlerinin Dijitalleştirilmesi: İlaç ithalat sürecinin hızlandırılması ve şeffaflaştırılması için dijital platformların kullanılmasına geçilmesi, özellikle nadir hastalıklar için kritik öneme sahip ilaçların daha hızlı temin edilmesini sağlayabilir. Dijitalleşme, aynı zamanda tedarik zincirindeki aksaklıkların önceden tespit edilmesine de yardımcı olabilir.
Uluslararası İşbirliklerinin Güçlendirilmesi: Türkiye, uluslararası ilaç firmalarıyla stratejik işbirlikleri geliştirerek daha uygun koşullarda ilaç temin edebilir. Ayrıca, Dünya Sağlık Örgütü ve Avrupa Birliği gibi uluslararası kuruluşlarla yürütülecek ortak projeler, ilaç erişiminde yaşanan sıkıntıları hafifletebilir.
Devlet Desteklerinin Artırılması: İlaç temini konusunda devletin daha etkin bir rol alması ve ithal ilaçlara yönelik teşviklerin artırılması, tedarik süreçlerinin iyileştirilmesine katkıda bulunabilir. Özellikle hayati önem taşıyan ilaçların temininde devletin özel destek paketleri oluşturması, vatandaşların bu ilaçlara daha kolay erişimini sağlayabilir.
Yurt dışından ilaç temininde yaşanan sorunlar, özellikle nadir hastalıklar ve kritik tedavilerde ciddi zorluklara yol açıyor. Bu zorlukların aşılması için fiyatlandırma politikalarının gözden geçirilmesi, yerli üretim kapasitesinin artırılması ve uluslararası işbirliklerinin güçlendirilmesi büyük önem taşıyor. Çözüm önerilerinin hayata geçirilmesiyle birlikte, Türkiye’de ilaç erişiminde yaşanan sorunların hafifletilmesi ve hastaların daha etkin bir tedaviye ulaşması sağlanabilir.
